ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ

Της ΒΟΥΛΑΣ ΚΟΥΛΙΣΟΠΟΥΛΟΥ eleftherotypia@eleftherotypia.net

Διπλάσιες πιθανότητες να φτάσουν και να ξεπεράσουν τα 100 χρόνια ζωής έχουν οι άντρες στην Ελλάδα και τη νότια Ευρώπη σε σχέση με τους Βορειοευρωπαίους. Αντίθετα, στη βόρεια Ευρώπη μακροημερεύουν διπλάσιες γυναίκες σε σχέση με εκείνες της νότιας Ευρώπης και της Ελλάδας. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε πανευρωπαϊκή έρευνα, στην οποία έλαβαν μέρος 12 κράτη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα.

Σύμφωνα με τον κ. Στάθη Γκόνο, διευθυντή του Προγράμματος Μοριακής και Κυτταρικής Γήρανσης του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, το οποίο συμμετείχε στην έρευνα, στόχος της έρευνας ήταν να εξεταστούν τα περιβαλλοντικά και γενετικά αίτια της μακροβιότητας. Για το σκοπό αυτό μελετήθηκαν -σε κάθε μία από τις δώδεκα χώρες- 100-200 οικογένειες που διέθεταν δύο ή περισσότερα αδέλφια εν ζωή, μεγαλύτερα των 90 ετών. Ανάμεσά τους υπήρχαν και τέσσερις οικογένειες από τις σκανδιναβικές χώρες, η κάθε μία από τις οποίες διέθετε από πέντε αδέλφια εν ζωή, όλα άνω των 90 ετών! Το προβάδισμα στη μακροζωία αποδείχθηκε άλλη μία φορά ότι κατέχουν οι γυναίκες και μάλιστα εκείνες που κατοικούν στη βόρεια Ευρώπη.

Ειδικότερα, όσον αφορά την Ελλάδα, ο μεγαλύτερος αριθμός υπεραιωνόβιων εντοπίστηκε σε ορεινές περιοχές της Πελοποννήσου και της Κρήτης και σε περιοχές νησιών του Ιονίου και του Αιγαίου. Μεγάλη έμφαση δόθηκε στην Ικαρία, επειδή αποτελεί γεωγραφικά απομονωμένη περιοχή και είναι γνωστό στους επιστήμονες, σύμφωνα με τον κ. Γκόνο, ότι «σε κλειστές κοινωνίες υπάρχει μεγάλο ποσοστό διατήρησης της γενετικής πληροφορίας».

Τα αίτια

Οι μακροβιότεροι Ελληνες διαπιστώθηκε ότι ασχολούνταν με αγροτικές εργασίες και δεν είχαν εύκολη πρόσβαση σε γιατρούς και νοσοκομεία. Ωστόσο, ο υγιεινός τρόπος ζωής που είχαν υιοθετήσει λειτουργούσε προστατευτικά στην υγεία τους, κατατάσσοντάς τους σε υψηλή θέση στο... πάνθεον των μακροβιότερων ανθρώπων. Αντίθετα, στις σκανδιναβικές χώρες οι υπέργηροι όφειλαν τη μακροβιότητά τους στο πολύ καλά οργανωμένο σύστημα υγείας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα απροσδόκητα αποτελέσματα σε βόρεια και νότια Ιταλία, όπου παρατηρείται το εξής παράδοξο: Στο Νότο, τα ποσοστά της μακροβιότητας των ανδρών και των γυναικών είναι υψηλά, αντίστοιχα με αυτά της Ελλάδας, ενώ στο Βορρά τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλότερα, αντίστοιχα αυτών της βόρειας Ευρώπης. Ειδικότερα, στη Σαρδηνία, με τους 1.000.000 κατοίκους, διαπιστώθηκε ότι το ποσοστό μακροβιότητας έφτανε το 1% του πληθυσμού, δεκαπλάσιο δηλαδή από το μέσο όρο στην Ευρώπη, που ανέρχεται στο 0,1%, ενώ υπήρχε ίσος αριθμός υπέργηρων ανδρών και γυναικών.

Στην πανευρωπαϊκή αυτή έρευνα οι επιστήμονες, σύμφωνα με τον κ. Στάθη Γκόνο, αφού πήραν δείγματα αίματος από τους υπερηλίκους που συμμετείχαν, απομόνωσαν το γενετικό τους υλικό και κατάφεραν να ταυτοποιήσουν τέσσερις χρωμοσωμικές περιοχές που περιείχαν αντίστοιχα γονίδια μακροβιότητας. Ταυτόχρονα, όμως, μελέτησαν και περιβαλλοντικούς παράγοντες οι οποίοι θεωρείται ότι σχετίζονται με τη μακροζωία. Συμπέραναν, λοιπόν, ότι σημαντικό ρόλο παίζει η μεσογειακή διατροφή, η οποία λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας στο κυκλοφορικό σύστημα των ανδρών, που είναι περισσότερο ευάλωτο σε ασθένειες από εκείνο των γυναικών.

Παρά το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες η διατροφή των Ελλήνων έχει διαφοροποιηθεί προς το χειρότερο, ωστόσο εξακολουθεί να παραμένει από τις καλύτερες, συγκριτικά μ' εκείνη των βορείων, κυρίως, χωρών της Ευρώπης.

Οι επιστήμονες μελέτησαν και την επίδραση του καπνίσματος στη γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού. Η έρευνα κατέδειξε ότι το 67% των μακρόβιων αδελφών δεν υπήρξαν ποτέ καπνιστές, ενώ το 22% υπήρξαν καπνιστές για κάποιο διάστημα, αλλά το διέκοψαν όταν βρίσκονταν ακόμα σε νεαρή ηλικία.

Ο τελευταίος παράγοντας μακροβιότητας που ερευνήθηκε ήταν η ψυχολογία των υπερηλίκων. Στην ερώτηση «πώς αισθάνονται;», δύο στους τρεις ηλικιωμένους αποστόμωσαν τους ερευνητές, απαντώντας ότι «ένιωθαν γεμάτοι ζωή» και «έκαναν σχέδια για το μέλλον».

Το προφίλ της έρευνας

Η έρευνα ξεκίνησε το 2005 και διήρκεσε έξι χρόνια. Ηταν η πρώτη φορά στα χρονικά που μελετήθηκαν γενετικά δεδομένα σε περισσότερες από μία χώρες.

Αν και τα αποτελέσματα δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμα (πρόκειται να γίνει σύντομα στο επιστημονικό περιοδικό Aging Cell), το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών συνεχίζει σε εθνικό -πλέον- επίπεδο την έρευνά του για τη μακροβιότητα, παρακολουθώντας σε τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε 3-6 μήνες) την εξέλιξη της γήρανσης σε 50 εθελοντές.

Το ερευνητικό πρόγραμμα, το οποίο εξελίσσεται με ορίζοντα ενός έτους, περιλαμβάνει αρχικά έλεγχο του βιολογικού τους ρολογιού, του χρόνιου στρες, της ποσότητας οξείδωσης και της ικανότητας των κυττάρων να απομακρύνουν τις κατεστραμμένες πρωτεΐνες. Ανάλογα με τα αποτελέσματα, οι επιστήμονες προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος, όπως αλλαγή διατροφής, ασκήσεις γυμναστικής κ.λπ. και -στη συνέχεια- παρακολουθούν τη μεταβολή των δεικτών γήρανσης, αφού οι εθελοντές υλοποιήσουν τις προτεινόμενες αλλαγές.